Schoonkind uitsluiten van schenking of erfenis?

Ouders mogen hun volwassen kind(eren) tot hun veertigste jaarlijks belastingvrij een aardig bedrag schenken. In 2022 is deze vrijstelling € 5.677. Onder 'kind' verstaat de wet ook een pleeg- of stiefkind. En 'ouders' tellen als eenheid, zelfs na hun scheiding: de vrijstelling geldt voor wat een kind van hen gezamenlijk ontvangt. Dat werkt ook zo bij de eenmalige, hogere vrijstellingen. Bijvoorbeeld bij de 'jubelton' (€ 106.671), bedoeld voor de aanschaf of verbetering van een woning, of voor het aflossen op de hypotheek. Volgens het coalitie-akkoord gaat deze verhoogde vrijstelling verdwijnen. Maar als je daar nu nog gebruik van wilt maken, hoe sluit je dan uit dat een ex-partner daar een deel van opstrijkt? Of van wat je nalaat bij je overlijden?

Harde of zachte uitsluiting
Als je kind vóór 2018 zonder voorwaarden trouwde of een geregistreerd partnerschap aanging, ontstond er een algemene gemeenschap van goederen. Alle bestaande en toekomstige bezittingen en schulden zijn daarbij van beide partners samen. Een harde uitsluitingsclausule regelt dat een schenking of erfenis nooit in een gemeenschap van goederen valt. Of de relatie nu eindigt door een scheiding of een sterfgeval. Deze 'harde' vorm kent fiscaal wel een keerzijde: houdt de relatie stand en overlijdt je kind eerder dan de partner dan wordt het volledig vermogen belast met erfbelasting.

Een zachte uitsluitingsclausule werkt alleen wanneer de relatie eindigt door echtscheiding, niet bij overlijden. Bij het officieel verbreken van de relatie blijft een schenking of erfenis behoren tot het privévermogen van je kind. Of deze 'zachte' vorm fiscaal positiever uitpakt bij een overlijden hangt af van de eventuele huwelijks- of partnerschapsvoorwaarden van kindlief en partner. Zij kunnen namelijk afspreken dat schenkingen en erfenissen altijd buiten de gemeenschap vallen.

Beperkte gemeenschap vanaf 2018
Ontstond er vroeger wettelijk een algemene gemeenschap van goederen, voor verbintenissen vanaf 1 januari 2018 regelt de wet een beperkte gemeenschap:

• wat voor het huwelijk of partnerschap (volledig) van één partner was, blijft ook tijdens en na het verbreken van de verbintenis van die persoon
• alleen wat tijdens het huwelijk of partnerschap wordt verkregen, gaat (50/50) behoren tot het gemeenschappelijk vermogen
• erfenissen en schenkingen vormen hierop een uitzondering — die blijven altijd persoonlijk

Een beknopte opsomming over waar iemand recht op heeft bij trouwen in gemeenschap van goederen, of bij een geregistreerd partnerschap, vind je bij de Rijksoverheid.

Schriftelijke vastleggen
Alleen een notitie in het opmerkingenveld bij het overmaken van een schenking — over de bestemming of een uitsluiting — biedt juridisch weinig houvast. Verstandig is de uitsluiting vast te leggen in de schenkingsovereenkomst of in je testament. Je kunt hiertoe met je kind onderling een akte opstellen. Beter nog is een notariële akte.

Bij een schenkingsovereenkomst moet de uitsluitingsclausule tegelijkertijd worden vastgelegd. Achteraf kan dat niet meer. Vererving speelt natuurlijk pas aan het einde van je leven. Een uitsluitingsclausule voor de erfenis kun je, zo je wilt, ook nog in je testament opnemen nadat je kind in het huwelijksbootje stapte. Ervoor kan uiteraard ook.

Goed administreren
Ouders maken een schenking het beste over naar de persoonlijke rekening van hun kind, in plaats van een gemeenschappelijke. Dat voorkomt misverstanden. De ontvanger van een schenking (of erfenis) doet er verder goed aan bij te houden wat er met het geld gebeurt. Legt iemand dit bijvoorbeeld in bij de aankoop van een woning, dan stijgt (of daalt) de aanspraak op dit persoonlijk deel van het vermogen met de waardeontwikkeling van het pand. Maak dit dus kenbaar bij je hypotheekadviseur als deze met jou of jullie het adviestraject ingaat.