Na misleiding via e-mail en whatsapp nu ook miljoenen schade door neptelefoontjes

Om je onschuld te bewijzen wordt je gevraagd je geld 'veilig te stellen'. Maar zodra je dat doet, ben je je geld kwijt. Zo'n Engelse (computer)stem wekt misschien argwaan, maar soortgelijke oplichterspraktijken kennen we ook en al langer in het Nederlands. Zo zijn er de belletjes of sms-jes van iemand die zich voordoet als de fraudehelpdesk van je bank. Of je de controle over je computer wilt overdragen, ook al zodat men ‘je geld veilig kan stellen' op een andere rekening. Ga je daarin mee dan ben je je spaargeld zeker kwijt.

Naïef?
Soms toont het scherm het juiste nummer van de bank. Extra misleidend dus. Deze spoofing praktijken zijn mogelijk door te bellen via internet (VoIP). Technisch kan iemand dit zo instellen alsof hij via een bepaald nummer belt, bijvoorbeeld van je bank, de politie, een incassobureau of een willekeurig 06-nummer. Zou je zo'n nummer terugbellen dan krijg je heel iemand anders aan de lijn. Niet doen, trouwens — hang meteen op. Helaas doet nog lang niet iedereen dat: alleen al in de eerste zes weken van 2022 werd er voor meer dan € 10 miljoen buitgemaakt door helpdeskfraude.

Het wordt al snel persoonlijker
De Engelstalige neptelefoontjes startten vorig jaar september. De Fraudehelpdesk waarschuwde ervoor via diverse media. Na wat schommelingen nam het aantal meldingen half juli weer sterk toe. "Er is in april en mei een dipje geweest, nu krijgen we de hele dag door dit soort meldingen", aldus woordvoerder Tanya Wijngaarde tegenover de NOS. Het gaat om gemiddeld twintig meldingen per dag.

De werkwijze kent wat variaties maar probeert je zowel te intimideren — door aan te geven dat je gegevens voorkomen in een crimineel onderzoek — als je vertrouwen te winnen. Na een mededeling via een bandje, krijg je iemand aan de lijn. Mogelijk beschikt die daarbij al over wat informatie over je, afkomstig van een datalek. Als het verhaal lijkt te kloppen is men sneller geneigd erin mee te gaan.

Naast de methode dat je je onschuld moet bewijzen door geld over te maken naar een andere rekening, werden slachtoffers ook wel verzocht speciale software te installeren. Zo zou het ministerie van justitie kunnen meekijken via hun laptop of telefoon. Ook gebeurt niet altijd alles in het Engels: na het bandje kregen sommige melders een Nederlander aan de lijn.

Compensatie bij spoofing
Ben je slachtoffer van bovenstaande, bankspoofing of WhatsApp-fraude? Afhankelijk van de gebeurtenissen lopen de bedragen uiteen. Uiteraard zijn de oplichters aansprakelijk voor je schade, maar die blijken veelal onvindbaar. Volgens de wet hoeven banken de schade niet te vergoeden. Je hebt namelijk zelf het geld overgemaakt. Wel hanteren de meeste Nederlandse banken een coulancebeleid. Voorwaarden voor compensatie zijn:

• Er is aantoonbaar en overtuigend misbruik gemaakt van de naam of telefoonnummer van je bank
• Je moet aangifte doen bij de politie en je bank daarvan een kopie proces-verbaal verstrekken
• Er mag geen sprake zijn van grove nalatigheid van jouw kant (bijvoorbeeld het herhaaldelijk negeren van waarschuwingen)

Hoewel daartoe dus niet verplicht hebben banken tot dusverre praktisch alle schade vergoed. Maar blijf voorzichtig: criminelen zoeken en vinden steeds nieuwe methoden en banken maken voorbehouden. Sowieso kom je maar één keer in aanmerking voor compensatie. Daarom nogmaals, voor alle zekerheid:

• Wees alert op vreemde telefoontjes of sms'jes en bel vreemde nummers niet terug
• Maak nooit geld over op basis van een sms of telefoongesprek, hang altijd op
• Geef geen informatie en download geen software op verzoek van een onbekend persoon