Ton schenken voor aankoop eigen woning onder vuur

Voor 2021 geldt er een maximum van €105.302 wat je aan de kinderen, kleinkinderen of zelfs anderen mag schenken zonder dat deze daarover belasting betalen. Voorwaarde is dat de ontvanger, of de partner, volwassen is en jonger dan 40 jaar. Precies op die verjaardag mag ook nog. Verder moet het bedrag worden besteed aan de aankoop of verbouwing van de eigen woning, of het aflossen van een hypotheek hierop. In 2017 werd het vrijstellingsbedrag verhoogd van ca. €50.000 naar toen €100.000. Of dit zo blijft is nu onzeker.

Doelstelling niet gehaald
Het initiatief voor de maatregel, ook wel de jubelton genaamd, stamt uit een tijd dat huizen 'onder water' stonden. De hypotheekschuld is daarbij hoger dan de waarde van de woning. Schenken fiscaal aantrekkelijk maken zou de hypotheekschuld (voortaan) beperken, was het idee. Dat blijkt nauwelijks te werken. Andere maatregelen zijn effectiever, met name dat hypotheken sinds 2018 zijn gemaximeerd tot 100% van de woningwaarde én dat renteaftrek alleen nog is toegestaan voor leningen waarop je aflost. Tot deze conclusie komt economisch onderzoeksbureau SEO in opdracht van het Ministerie van Financiën in het rapport: 'Evaluatie schenkingsvrijstelling eigen woning' (mei 2021).

Afname politiek draagvlak
Veel meer dan voor het aflossen op een bestaande hypotheek worden schenkingen benut voor de aanschaf van een eerste woning of voor het doorstromen naar een duurdere. De schenkingen komen daarbij — niet heel verrassend — vooral terecht bij kinderen van vermogende ouders. Op hun beurt beschikken die zelf vaak ook al over meer vermogen dan degene met wie zij op de woningmarkt in competitie zijn, zo blijkt. 'Dit verkleint niet alleen het bereik van de maatregel, maar heeft ook als nadelig neveneffect dat de vermogensongelijkheid binnen generaties hierdoor toeneemt', aldus het SEO.

Een deel van de starters die een schenking ontvangen, koopt hiermee een woning die ze anders niet hadden kunnen financieren. Het onderzoek was te beperkt om iets te durven zeggen over een prijsopdrijvend effect hiervan. Als dat zou plaatsvinden zou dit de (totale) hypotheekschuld alleen maar verhogen — precies tegenovergesteld dus aan wat de maatregel beoogde. Daarbij ramen de onderzoekers de  kosten aan gemiste belastinginkomsten op 97 miljoen euro. Zij gaan daarbij uit van 20.000 schenkingen per jaar van gemiddeld €73.500 aan kinderen en €63.000 aan anderen. Vanwege deze kosten, het uitblijven van noemenswaardig effect en de bevoordeling van een specifieke groep kopers stelt een aantal partijen in de Tweede Kamer de maatregel ter discussie. De kans op aanpassing is reëel.

Schenking nú, nog tot 2023 aan te wenden
Wil je dus nog iemand fiscaal voordelig ondersteunen met een flink bedrag? Wacht dan niet te lang. Meestal worden vrijstellingen per direct afgeschaft, zonder overgangsregel. Om gebruik te maken van de schenkingsvrijstelling hoeft de ontvanger op dit moment geen woning te bezitten of daar zicht op te hebben. Een schenking die je in dit jaar ontvangt mag je ook volgend jaar of nog in 2023 verrekenen. Is het geld dan nog niet volgens de nu geldende voorwaarden besteed? Dan moet er wel alsnog belasting over worden betaald.