Er wordt opnieuw minder gespaard

Het CBS berekent de vrije besparingen van huishoudens (en instellingen zonder winstoogmerk) als het verschil tussen het beschikbaar inkomen en de consumptieve bestedingen. Wat er overblijft varieert per seizoen. In het tweede kwartaal is dat doorgaans hoger door de bijschrijving van het vakantiegeld. Het kwartaal erna juist minder door de zomervakantie — of omdat men geld steekt in bijvoorbeeld het opknappen van de woning. Daarom vergelijken de rekenmeesters de seizoenen met een jaar geleden. De vrije besparingen blijken dan al driemaal op rij lager uit te komen.

Prijsstijgingen en effecten lockdown
Tussen oktober en december nam het beschikbaar inkomen toe met 4,6 miljard euro. Alleen stegen de consumptie­uitgaven met maar liefst 9,6 miljard euro. Deels is dit een gevolg van hogere prijzen: een inflatie van 4,2% dreef de bestedingen op met € 3,8 miljard. Vooral bij energie en water liet het prijseffect zich gelden. Hoewel er niet veel meer werd verbruikt, stegen de uitgaven met € 1,3 miljard. Ook de gestegen brandstof­kosten drukten de besparingen. We reden wel wat meer maar bijna driekwart van de ruim € 800 miljoen extra, kwam door een hogere prijs aan de pomp.

Toch werd er eind vorig jaar ook wel degelijk meer geconsumeerd. De timing van de corona lockdowns speelt daarbij een rol. In 2020 ging Nederland al half oktober grotendeels op slot, vorig jaar pas half december. Dat zorgde voor € 3 miljard meer uitgaven in de horeca, waarvan circa 10 procent door hogere prijzen. Verder trokken we er meer op uit (cultuur en recreatie) en gaven we meer uit aan kleding en schoenen. Aan huisvesting werd zo’n € 600 miljoen extra besteed, bijna de helft veroorzaakt door een prijsstijging. Bij woninginrichting en -decoratie verklaart het prijseffect zelfs bijna driekwart van de € 300 miljoen extra uitgaven.

Bestemming vrije besparingen
Hoewel minder dan in 2020 stegen de vrije besparingen in het vierde kwartaal dus nog steeds. Als huishouden kun je daarmee je financieel vermogen vergroten. Je zet dan geld op een spaarrekening, koopt aandelen of lost er schulden mee af — bijvoorbeeld door een extra aflossing op de hypotheek. Maar je kunt er ook een niet-financieel vermogen mee opbouwen. Dat gebeurt door te investeren in bezit, zoals grond en woningen.

In kwartaal vier werd er € 1,1 miljard extra geïnvesteerd in dit niet-financiële vermogen, met name in woningen. Het opbouwen van financiële buffers liep juist terug: huishoudens kochten minder aandelen en zetten ook minder geld op een spaar- of deposito­rekening. Ook werden er meer hypotheken opgenomen dan afgelost. Het voorlopig dieptepunt van de (hypotheek)rente was voor velen aanleiding de hypotheek alsnog over te sluiten of voordelig geld vrij te spelen voor een verbouwing of een comfortabele oude dag.

Zuiniger aan doen, mét subsidies
Inmiddels ligt het eerste kwartaal van het nieuwe jaar alweer achter ons. De inflatie is toegenomen tot 10 procent, we betalen minder btw aan de pomp, maar de energie­tarieven blijven een bron van zorg. Je kunt een euro maar één keer uitgeven dus moeten er keuzes worden gemaakt. Bij velen staat een lager verbruik hoog op het wensenlijstje — reden voor een run op elektrische auto’s, mét subsidie. Ook neemt onder huiseigenaren de urgentie toe aan de slag te gaan met het verduurzamen van hun woning. Ook daarvoor zijn er dit jaar extra subsidies.

Die extra belangstelling blijkt onder andere uit het aantal aanvragen voor de zogenaamde energie­bespaarlening. Zag het Nationaal Warmtefonds daarin eind vorig jaar al een flinke toename, tussen januari en maart kreeg men maar liefst 6.500 aanvragen binnen. Dat is meer dan een verdubbeling.